Oyuncak bebek kadar küçük, değeri dünyalara bedel minik bebeğimi nihayet kucağıma almıştım. Kısa bir süre sonra doğum sürecinin yorgunluğu, alışık olmadığın temponun merkezi olmak, normalde aklıma bile gelmeyecek korku kaynaklı düşüncelere tüm kapıları açmıştı. Bu korkuların başında SIDS (açıklanamayan ani bebek ölümü) geliyordu. Öyle ki bebeğimi uykuda koruyamama tedirginliğiyle ilk 1 ay aynı odada resmen yanında uyudum (tavşan uykusuna sahibimdir eğer uykunuz ağırsa sakın bebeğinizle birlikte, yakınında uyumayın. Küçük bir dönme hareketinde bile ona zarar verebilirsiniz). Ya bir şey olursa düşüncesini zihnimden uzaklaştırmaya çalışarak özellikle ilk haftalarda bebeğimin nefes alış verişini sık sık dinleyerek kontrol ediyordum. Tanıdığım tüm anneler de geceler boyu bebeğini kontrol etmek için uykusuz kalmıştır.

SIDS Riski

SIDS 1 ay ve (6 aylıktan küçük olan bebekler için daha fazla) 1 yıl arasında bebekler için önemli risk nedenidir.

Ani bebek ölümlerini araştırdığımda en çok prematüre doğmuş, çoğul hamilelik sebebiyle düşük kilolu bebeklerde, doğum öncesinde gelişimini destekleyecek şekilde beslenemeyen, sigara içen, ağır kansızlığı ve gelişimini tamamlamamış erken hamilelik yaşamış genç annelerin bebeklerinde görülebilmekteymiş. Adından anlaşılacağı gibi sebebi tam olarak bilinmese de risk grubu diye tanımlanan özellikteki şartlardan dolayı SIDS’a yatkınlık olarak tanımlanmaktadır. Tıpkı kardeşinde SIDS görülen bebeğin yatkınlık açısından daha fazla aday olması gibi.

Genel olarak ortak özellikler; yetersiz bakım veya sağlıksız koşulların devam etmesinin katkısı şeklinde açıklanabilir. Yukarıdaki şartların olmadığı, sağlıklı diye tanımlanan bebekler risk oranı açısından düşük grupta yer alsa da solunumu durduğu için müdahale edilmiş bebeklerde artık risk oranı yüksek grupta yer alabilmekte ve takip edilmeli.

SIDS Riskini Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?

Bebeğimize uygun bir yatak seçtik ve “acaba minik de olsa bir yastık ayarlamalı mıyız diye düşündük. Çünkü yatak takımı aldığımızda paketten yumuşacık bir yastık çıkmıştı, bunu hemen mi kullanmalıydık? Hassas, minik kafa yumuşak bir yerde daha rahat etmez miydi?

Evet ailedeki anneanne, babaannelerin elleriyle yaptığı sevgi dolu yastık da, sizin özene bezene aldığınız pamuktan şirin yastıklar da bebeğimizin kendi kendine dönebildiği 1 yaşına kadar kullanılmasa daha iyi olacak. Hepsinden önemlisi, ağzının kapanmasına yol açabilecek yumuşaklıkta yer ve pozisyon tercih etmeyin. Bu bebeğin nefesini kesilmesine neden olabilir. Bebeklerin boyunları henüz yetişkinler gibi oluşmadığı için yastıkla uyutmak onlar açısından konforlu veya sağlıklı olmayacaktır (okuduklarım, duyduklarım, tavsiyeler bu yöndeydi)

Tüm yastıkları, çarşafları kaldırdık. Yatağın içinde, yanlarında hiç oyuncak/süs bırakmadık. 

Yeni doğanlar kaslarını/ellerini kullanamadıkları için yüzlerine gelen örtü, çarşaf benzeri şeyleri bırakın yüzünden çekmeyi, ağlayarak yardım istemeyi bile henüz beceremiyorlar. Sadece sıkıntı içinde ellerini ayaklarını oynatıp çırpınıyorlar. Bebeğimle oyun oynarken farkettiğim bu tarz bir çaresizlik karşısında gerçekten içim ezilmişti. Bu sebeple örtü vb şeylerin üzerine düşme ihtimalini düşünerek (hareket ettiğinde yüzüne gelebilir) kullanmamayı tercih ettim. Açıklanamayan bebek ölümleri üşümesin diye sıkıca örtülen kış aylarında daha fazla görülmekteymiş. Küçük kızımızın yatağında örtü vb hiçbir şey bulundurmadık, üşümeden uyuyabilmesi için de kışın %100 pamuklu tulum giydirerek yatırdık. Bahar gibi çok soğuk olmayan mevsimlerde yelek tarzı artı kıyafetlerle kuzumu terletmeden sıcak tuttuk. Oda sıcaklığı ve üşüme derecesi kişiden kişeye değiştiğinden basit bir derece kullanmak sizi “acaba üşüyor mu” gibi endişelerden uzaklaştıracaktır. Benim gözüm sürekli o derecedeydi. Hatta odanın nem oranını da takip etmekte fayda var. Eğer yine de bir örtü kullanmak isteyorsanız delikleri olan bir çeşit seçip, bebeğinizin üzerine gelmesini engelleyecek şekilde yatağınızın yanlarına iyice sıkıştırdığınızdan emin olmalısınız. Bu önlemler sadece SIDS riskini azaltmak için değil, boğulma tehlikesini önlemek için de alınanlardan.

Bebeğinizin yakınında uyuyun ama onunla aynı yatağı paylaşmayın!

Minik bebeğinizin kokusun, sıcaklığını duyarak uyumak gerçeten çok büyük bir keyif. Ancak en sağlıklısı onu kendi yatağında uyutabilmek. Özellikle ilk haftalarda her iki saate bir kalkıp kuzumu beslemek çok yorucuydu. Kalkma esnasında anormal şekilde terliyordum ve sonra üzerime değiştirmeye fırsat bulamadan titremeye başlıyordum. İşte bu esnada yan yana uyusam ve yattığım yerden beslesem ne iyi olur diye aklımdan geçiriyordum. Fakat ısınıp minik kuzumun nefesinin eşliğinde uykuya dalıp kalma korkusuyla bu fikirden hemen vazgeçiyordum. İlk aydan sonra kendi odama geçme hazırlıkları yapmıştım. Evimizin (küçük) konumundan dolayı kuzumun odasıyla bizimki zaten yan yanaydı. Bebeğinizi ilk birkaç ay küçük beşiğinde hemen yanınızda uyuttuktan sonra kıymetlinizi kendi odasına geçirmeyi tercih ettiğinizde size en yakın odayı seçmelisiniz. Kuzum özellikle gündüz uykularındayken onu rahat duyabilmek için birsüre bebek telsizi kullandım. Ancak hışırtıları öyle çoktu ki acaba diyerek odaya koşmaktan ekstradan yorulmuştum ve sonunda kutusuna koyup kaldırmıştım. Fakat verimli şekilde kullanan pek çok arkadaşım da var. Hangi yöntemle olursa olsun bebeğinizi düzenli kontrol etmelisiniz.

Bebeğinizin sağlığı için kurduğunuz oda ve yatak düzeni haricinde bebeğinizin yakınlarında, odasında sigara vb zararlı maddeleri kullanmayın, kullanılmasına izin vermeyin.

Kuzum emzik almayı reddetti. Birkaç farklı emziği değişik zamanlarda denesem de resmen tükürerek emmeyi reddeti. Fakat emziğin emme refleksini karşıladığı için faydalı olduğu da belirtilmekte. Yine de bebeğinizi emzik için zorlamayın. Eğer mümkünse bebeğinizi en az 6 ay emzirmeye çalışın. Bu SIDS riskini azalttığı gibi bağışıklık vb pek çok konuda da bebeğinize yararlıdır. Bebeğinizi geceleri emzirirken uykuya dalmamanız çok önemli. Çünkü göğsünüz kolayca bebeğinizin burnunu ve ağzını kapatarak nefes yollarını kapatabilir. Yorgunluk sebebiyle farkında olmadan uykuya dalma riskine karşılık saatinizi kurun, uyanık kalmak için müzik açın, şarkı söyleyin, eşinizden destek isteyin…

Acil Durumda Ne Yapmalı?

Ancak tedbirleri aldık yine de engellenemez kazalar olabilmektedir. Bunun için artık tek yapılması gereken mümkün olduğunca sakince ve hızlı yardım isteyip doğru müdahalede bulunabilmek. Acil telefon numaraları, varsa sigorta bilgileri kolay ulaşılacak yerlere asılmalı. İlk aylarda çalar saat kullanarak (saat gibi dediklerinden) iki saatte bir kalkıp bebeğimi emzirdiğim için kafam daha rahattı. Genel olarak endişenin beni fazlaca tedirgin edip normal akışı engellemesine izin vermemeye gayret ettim. Haricinde panik halindeyken de bana yol göstermesi için gözümün önüne kocaman hatırlatma notları, telefon numaraları yazmıştım.

Bebekte nabız yavaşlaması, solunum durması sonucu rengi maviye dönüyorsa bu bir acil durumdur ve hemen doktordan/hastaneden yardım istenmelidir. Bebeğin nefesi uykuda mı, beslenirken mi durdu, rengi tam olarak ne (kırmızı, mavimsi, soluk gibi). Bunların haricinde bebeğin hareketlerinde değişiklik gördüyseniz, tiz ve/veya sürekli ağlama gibi doktoruzu bunlardan da haberdar etmelisiniz.

 Ailemize katılan küçük bireyle başladığımız yeni hayatımızda özellikle ilklerde çeşitli zorluklarla karşılaşmaktayız. Hiç birisinin psikolojimizi olumsuz yönde etkilemesine izin vermemeliyiz. Endişelerimizi fobi, takıntı haline çevirmeden tedbirleri almalı ve bebeğimize güvende olduğunu hissettirmeliyiz. Gerekirse destek almalıyız…

İlk yılın korkulu rüyası olan SIDS’i hiçkimsenin yaşamamasını dilerim. Seviler 🙂

NOT: Büyüdükçe uyku pozisyonunu kendinin belirlediği bebeklerin özellikle ilk aylarda yan pozisyonunda uyumasını savunanlarla, sırt üstü uyuması gerektiğini savunan ikiye ayrılmakta. Bu konuda bebeğinizin doktoruyla hemfikir olmanız önemli. Endişelerinizi ve sorularınızı mutlaka paylaşın. Biz kusmalarına karşılık bebeğin sırtını ve karnını sabitleyerek yan uyumasına yardımcı olan “Güvenli Uyku Yastığı’nı 6 aya yakın kullanmıştık. Herkesin kullanmayı tercih etmediği yastığın fiyatı makul, bulması (Bebek ürünleri satan mağazalardan örneğin; e-bebek.com), taşıması, kullanımı kolay.